Çocuklarda gündüz idrar kaçırma birçok nedene bağlı olarak gelişebilmekle birlikte birçok hastalığın habercisi olabilmektedir. Öncelikle ilgili hekim tarafından idrar kaçırmanın fizyolojik, anatomik, nörolojik ve psikolojik/davranışsal (dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu vb.) nedenleri tespit edilerek nedeni ortaya konmalıdır. Sıklıkla karşılaşılan idrar kaçırma nedenleri arasında konjenital malformasyonlar (doğumsal anatomik problemler örneğin; ektopik üreter, ekstrofik degişkenler vb.), diabetes mellitus, aşırı aktif mesane (mesane kapasitesinin/hacminin küçük olması), aniden idrar hissinin gelmesi ve baskılanamaması, idrar yolu enfeksiyonları, idrar boşaltımı sonrasında mesanede idrar kalması, idrarı erteleme davranışı, altta yatan kabızlık şikayeti, nörojen mesane (spina bifida, serebral palsi, omurilik yaralanmaları vb.) ve gelişimsel yetersizlikler olarak sıralanabilir.

Çocuklarda gündüz idrar kaçırma sanılanın aksine toplumda sıklıkla görülen ancak çok fazla konuşulmayan veya konuşulması çekinilen ürolojik bir sağlık sorunudur. Yapılan araştırmalarda yaklaşık olarak gündüz idrar kaçırmanın yaygınlığı %2,1- 21,8 olarak bildirilmektedir. Türkiye’de yapılan bilimsel çalışmalarda da ise bu oran yüz çocukta 8 çocuk olarak belirtilmektedir. Kız çocuklarındaki görülme sıklığı erkek çocuklarına göre 2 kat daha fazla olup genellikle ilk ve orta okul çağındaki (6-14 yaş) çocuklarda görülmektedir.

Uluslararası Çocuk Kontinans Derneği ve Avrupa Üroloji Derneği’nin son yayınlanan kılavuzlarına göre 5 yaşından büyük en az ayda 1 kez ve en az 3 ay boyunca devam eden gündüz idrar kaçırma şikâyeti olan çocukların mutlaka çocuk üroloji bölümleri tarafından değerlendirmeye alınmaları ve tedavi edilmeleri önerilmektedir. Şayet çocuğunuz 5 yaşın altında ise mesane kontrolü açısından henüz fizyolojik ve nörolojik olarak gelişimini tamamlamamış olabilir. Ancak gündüz idrar kaçırma altta yatan başka rahatsızlıkların habercisi olabileceği nedeniyle mutlaka ilgili hekim tarafından değerlendirilmelidir. Bu nedenle erken teşhis açısından ebeveynlerin bu konudaki farkındalıkları arttırılması önemlidir.

Öncelikle idrar kaçırmanın nedeni ve ciddiyeti ilgili hekim tarafından değerlendirilmelidir. Bu anlamda alanında uzman çocuk ürolojisi hekimi tarafından detaylı hikâye ve fizik muayene oldukça değerlidir.  Detaylı hikâye alımında tıbbi geçmiş (kullanılan ilaçlar, geçirilen cerrahiler, ilişkili sağlık problemleri vs.), işeme ve dışkılama alışkanlıkları, yeme-içme alışkanlıkları, tuvalet eğitimi, eşlik eden psikolojik problemlerin varlığı detaylıca sorgulanmalıdır. Fizik muayenede genital anatomik yapılar, mesanenin kontrolünü sağlayan sinir kuşaklarının geçtiği bel bölgesi kontrol edilerek gerekli görülen durumda MR istemi yapılabilmektedir.

• İdrar tahlili ve idrar kültürü olası bir idrar yolu enfeksiyonu şüphesi duyulur ise idrar tahlili ve kültürü hekiminiz tarafından istenilerek değerlendirmeye alınabilir.
• Kan tahlili enfeksiyonların değerlendirilmesi, metabolik bozukların araştırılması, hormonal dengesizliklerin kontrolü ve böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi amacıyla çocuk ürolojisi uzmanı tarafından istenebilir.
• Böbrek ve mesane ultrasonografisi uygulanması klinik şartlarında oldukça kolay ve pratik bir görüntüleme tekniği olup böbreklerdeki büyümenin (hidronefroz) olup olmadığı bunun yanı sıra anatomik değişikliklerin (örneğin kistik yapılar) olup olmadığı konusunda hekime bilgi verir. Aynı zamanda mesanede işeme sonrasında kalan idrarın ve mesane duvar kalınlığının tespit edilmesinde de kullanılmakta olup rektumda kabızlığı düşündürecek dışkı kitlesinin varlığının tespit edilmesinde de kullanılmaktadır.
• İşeme testi (idrar akış testi / üroflowmetri) mesanenin boşaltımı hakkında hekimlere bilgi veren uygulanması çok basit ve kolay bir diğer yöntemdir. İşeme testi çocukların sıkışıklık hissiyatı geldiğinde özel sensörlü klozet görünümü bilgisayar sistemli bir kabın içerisinde tuvaletini yaparak gerçekleştirilmektedir. İşlem sırasında vücudun içerisine giren herhangi bir tıbbi ekipman olmayıp, ağrısız, acısız ve genellikle çocuklar tarafından oldukça eğlenceli olarak değerlendirilen bir testtir.
• Mesane günlüğü (2 günlük işeme günlüğü) idrar kaçıran çocukların değerlendirilmesinde ilgili sağlık uzmanlarına detaylı bilgi veren çok önemli bir değerlendirme ölçeğidir. Çocuğun günde kaç defa idrara gittiğini, her gidişte ne kadar idrar yaptığı (cc veya ml), gündüz kaç defa idrar kaçırdığı ve içtiği sıvının türü ve miktarını hakkında bilgi vermektedir. Tek başına dolduramayan çocukların ebeveyn eşlikli doldurması önerilmektedir. Günlük doldurulurken çocuğa karışılmadan istediği miktarda sıvı tüketmesine ve tuvalete gitmesine izin verilerek en doğal şekilde bilgi toplanmasına özen gösterilmektedir. DryKids® ‘e ait 2 günlük mesane günlüğüne tıklayarak ulaşabilirsiniz.
• Bağırsak günlüğü (7 günlük dışkılama günlüğü) çocukta kabızlık şüphesinin varlığında bir hafta boyunca dışkılama saatinin tutulduğu ve dışkının şeklinin nasıl olduğunun kayıt altına alındığı çocuklar tarafından genellikle eğlenceli olarak tanımlanan bir test olup çocuğun bağırsak hareketliliği hakkında ilgili sağlık uzmanlarına detaylı bilgi veren bir günlüktür. Şayet çocuğun dışkı kaçırma şikâyeti de var ise günlükte ilgili bölüme not düşülerek kayıt tutulmalıdır. DryKids® ‘e ait 7 günlük bağırsak günlüğüne tıklayarak ulaşabilirsiniz.
• Ürodinami özellikle gündüz idrar kaçırma şikâyeti nörojen mesaneye bağlı gelişen çocuklarda mesanenin fazına idrarı depolama (dolum) sürecine ait önemli bilgiler veren bir testtir. Küçük bir sonda yerleştirilerek mesane basıncı, kapasitesi ve idrar kaçırmanın nedeninin tespit edildiği yöntemdir. Her hastada uygulanması gerekmez.

Pediatrik üroloji uzmanları çocuğun yaşına, şikayetlerine ve klinik durumuna bağlı olarak uygun testleri belirleyerek sonuçlarının değerlendirir en iyi tedavi yaklaşımını planlar.

Evet bazı özel durumlarda çocuklarda gündüz idrar kaçırmanın nedeni psikolojik ve davranışsal faktörlere dayandırılabilmektedir.

Özellikle aile içerisindeki değişiklikler (örneğin, boşanma, taşınma, yeni bir kardeşin doğması, vefat vb.), okul stresi, akran ilişkilerindeki problemler ve buna benzer çocuklar üzerinde stres ve kaygı oluşturabilecek durumlar nedeniyle idrar kaçırma yaşanabilmektedir. Bunun yanı sıra çocuğun yaşadığı travmatik olaylar ve süreçler (cinsel ve/veya fiziksel travmalar), şiddet, zorbalık gibi durumların da idrar kaçırmaya neden olabileceği unutulmamalıdır. Bu gibi durumlarda çocuk üroloğunun tedavisinin yanı sıra psikolojik destek tedavileri de eklenerek sürecin daha hızlı ve güvenli bir şekilde yönetilmesi hedeflenmelidir.

Ancak unutulmamalıdır ki, gündüz idrar kaçırmanın %95 nedeni ürolojik nedenlere bağlı olarak gelişmekte olup geri kalan %5’lik kısımda psikolojik kökenli nedenlere bağlanmaktadır. Yapılan çalışmalarda psikolojik nedenlere bağlı idrar kaçırmanın aksine geç tedavi olan veya tedaviye erişim sağlayamayan çocukların yaşadıkları idrar kaçırma nedeniyle özgüven kayıpları, içe kapanıklık, agresifleşme, öfke, kaygı ve anksiyete problemlerinin geliştiği ve akademik başarılarının idrar kaçırmayan akranlarına göre daha düşük olduğu bildirilmiştir. Bu nedenle tedavisi geciktirilen idrar kaçırma problemleri bir süre sonra ek psikolojik problemlerin de ortaya çıkmasına neden olarak tedavisyi daha karmaşık hale getirebilmektedir. Sonuç olarak gündüz idrar kaçırma problemi olan çocukların öncelikli olarak çocuk ürolojisi bölümleri tarafından değerlendirilmesi yapılarak gerekli durumlarda ilgili sağlık uzmanlarına yönlendirme yapılmalıdır.

Gündüz idrar kaçırmanın tedavisi eşlik eden şikayetler, altta yatan nedenler, idrar kaçaklarının şiddetine ve miktarına bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Her çocuğun tedavisin kendine özgü ve aile dinamiğine uygun şekilde planlanması sürecin başarılı bir şekilde tamamlanması için oldukça değerlidir. Yapılan çalışmalarda çoğunlukla gündüz idrar kaçırma tedavisinde altta yatan potansiyel karmaşık durumlar nedeniyle multimodel olarak adlandırılan eş zamanlı yürütülen tedavilerin başarı oranlarının daha yüksek olabileceği vurgulanmaktadır. Öncelikli olarak gündüz idrar kaçırmanın nedenleri arasında yer alan idrar yolu enfeksiyonları ve kabızlığın tedavi edilmesi önemlidir.

• Üroterapi Eğitimi (Sağlıklı Mesane & Bağırsak Eğitimi) çocukta ve ailede davranış değişikliklerini hedefleyen alanında uzman fizyoterapistler tarafından verilen bir eğitimdir. Eğitimin içeriğinde doğru tuvalet postürü, sağlıklı yeme-içme davranışları, yaşına uygun sıvı tüketimi, mesane ve bağırsağın sağlıklı boşaltım teknikleri, işeme saatlerinin belirlenmesi (zamanlı işeme) vb. alışkanlıkların uygulamalı anlatımı gösterilmektedir. Eğitimlerin içeriği her çocuğun şikayeti ve ihtiyacına göre farklılık göstermektedir. 
• İlaç Tedavileri idrar kaçırmanın şekli, şiddeti ve miktarına göre mesane duvar kasının (detrüsör) ve/veya mesane boynunun aşırı kasılmasını engelleyerek mesanenin ve/veya mesane boynunun gevşemesine yardımcı olan ilaçlar çocuk ürolojisi branşları tarafından reçetelendirilebilir. Bunun yanı sırasında tekrarlı idrar yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda üst üriner sistem olarak adlandırdığımız böbreklerin korunması amacıyla proflaktik (koruyucu) antibiyotik tedavileri de tedavinin bir parçası olarak kullanılabilmektedir. İlaç tedavileri ilgili branş hekimi tarafından belirlenerek hastanın şikayetlerinin takibi ile yapılması önemlidir. 
• Pelvik Taban Kas Rehabilitasyonu pelvik taban kasları olarak adlandırılan halk arasında leğen kemiği olarak bilinen pelvisin iç kısmında bulunan işeme ve dışkılamadan sorumlu kasların yeniden eğitilmesini sağlayan alanında uzman fizyoterapistlerce uygulanan bir yöntemdir. Belirli nedenlere bağlı olarak işleyişi bozulan pelvik taban kaslarına verilen eğitimler sayesinde çocukların sağlıklı bir şekilde idrar tutabilmeleri ve mesaneden gelen acil idrar yapma hissiyatına karşı gelebilme becerileri arttırılmaktadır. Pelvik taban rehabilitasyonu içerisinde masaj teknikleri, diyafram solunum eğitimi, biofeedback eşlikli pelvik taban kas egzersizleri, stabilizasyon egzersizleri, nöromodülasyon teknikleri vb. uygulamalar yer almakta olup. Alanında uzman fizyoterapistler eşliğinde pelvik taban kas rehabilitasyonu uygulanmaktadır.

Tedavisi ertelenen veya normal kabul edilip kendiliğinden geçmesi beklenen gündüz idrar kaçırmalar bir süre sonra çocuğun psikolojisini etkileyerek çocukta özgüven kayıpları, benlik saygısında azalma, sosyal izolasyon, içe kapanıklık, öfke, kaygı, üzüntü vb. duygusal problemlerin ortaya çıkmasına neden olarak problemin büyümesine ve çözümünün daha karmaşık bir hale gelmesine neden olabilmektedir. 

Birkaç damla idrar kaçırma ile başlayan problemler zamanla şiddetini arttırarak çocuğun aniden gelen idrar hissiyatını baskılayamayacağı hale gelerek durumun ciddiyetinin artmasına hatta altta yatan bir pelvik taban kas fonksiyon yetersizliği durumunda ilerleyen evrelerde dışkı kaçırma bazen de dışkı yapamamaya kadar giden sağlık problemlerine neden olabilmektedir. Özellikle mesanede işeme sonrasında idrar kalan çocukların tedavisinin ertelenmesi sonucunda mesanede kalan idrar miktarı artarak çocukların ilerleyen dönemlerde böbrek reflüsüne neden olabileceği ve böbrek hasarına neden olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Gündüz idrar kaçırma damla damla dahi olsa ertelenmeden çocuk ürolojisi bölümlerinden destek alınarak tedavi edilmesi gereken bir sağlık problemidir.