Çocukluk çağı İdrar yolu enfeksiyonları (İYE) çocuklarda en sık görülen ürolojik problemler arasında yer almaktadır. İlk üç yaşta ateş şikâyeti ile gelen kız çocukların %7,5’inde, sünnetli erkek çocukların ise %2,4’ünde, sünnetsiz erkek çocuklarında ise %20,1 oranına görülmektedir. Erkek çocuklarında yaşamın ilk altı ayında yüksek görülürken yaşla birlikte bu oran %2’lere kadar düşmektedir. Kız çocuklarında ise tam tersi bir durum söz konusudur. Yaşamın ilk altı ayından düşük iken yaşla birlikte artarak %11 oranlarına çıkmaktadır.

Sağlıklı şartlarda üretilen ve vücuttan atılan idrar herhangi bir mikrop içermez ve sterildir. İdrar tahlilinde açığa çıkan bakteriyel bulgular idrar yolu enfeksyiyonları (İYE) ile ilişkili olup mutlaka tedavi edilmelidir. Çocukluk çağı tekrarlayan İYE için ilişkili risk faktörlerinin başında kabızlık, vezikoüreteral reflü (VUR), mesanede yer alan anatomik problemler, üriner sistemi tıkayan üriner sistem taşları ve obezite yer almaktadır.  Escherichia Coli (E. Coli) bağırsak kökenli ortaya çıkan İYE’ye sebep olan ve en sık görülen bakteri türüdür. E. Coli en çok suçlanan organizma olsa da İYE’ye neden olan diğer bakterilerin yaygınlığı da artmaktadır.

Kabızlık şikayetinde bağırsağın son çıkış noktası olan rektumdaki dışkı kitlesi anatomik olarak yakın ilişkide bulunan mesaneye baskı yaparak mesanenin boşaltımıyla ilgili sorunların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Mesanenin tam boşaltılamaması ve işeme sonrasında mesanede idrarın kalması İYE’ye neden olan bakterilerin çoğalmasına neden olarak enfeksiyon oluşmasına zemin hazırlamaktadır. Bu nedenle İYE’de olası kabızlık şikâyeti detaylıca değerlendirilmeli ve mutlaka tedavi edilmelidir. Tedavisinin aksatılması veya ertelenmesi durumunda bir süre sonra ilaç tedavileri bittiğinde yeniden ortaya çıkarak enfeksiyonun kronik hale dönüşmesine neden olmaktadır. 

Hijyenik olmayan tuvaletlerin kullanımı, uzun süre tuvaleti tutma davranışı, mesaneyi tam boşaltmadan hızlıca tuvaletten kalkma gibi yanlış tuvalet alışkanlıkları, kişisel hijyene dikkat edilmemesi, idrar boşaltımı sırasında pelvik taban kaslarının (işemeyi sağlayan kasların) gevşetilememesi, temiz aralıklı kateterizasyon (TAK, sonda) kullanımındaki hatalar, yanlış beslenme alışkanlıkları ve yetersiz sıvı alımı gibi durumların da İYE’ye neden olabileceği unutulmamalıdır.

Pelvik taban kasları işemeden ve dışkılamadan sorumlu leğen kemiğinin (pelvis) içerisinde yer alan önemli bir kas yapısıdır. Sağlıklı şartlarda mesanenin ve bağırsağın boşaltımı sırasında gevşeyerek idrarın ve dışkının sağlıklı bir şekilde fazla efor sarf edilmeden vücuttan atılmasını sağlamaktadırlar. İşeme sırasında pelvik taban kasları kendilerini serbest bırakarak gevşemek yerine kasılırlar ise mesane depoladığı idrarı sağlıklı bir şekilde boşaltamaz. Bu durumda de mesanede işeme sonrasında idrarın kalmasına neden olmaktadır. Yapılan birçok bilimsel çalışmada idrar yolu enfeksiyonu (İYE) geçiren çocukların pelvik taban kaslarında sağlıklı akranlarına göre artmış bir kas kasılması ve yanlış işeme alışkanlığının var olduğu gösterilmiştir. Bu tarz bir durumun varlığında çocukların antibiyotik tedavisi ile tedavi edilmelerine rağmen ilaç tedavisi bittiğinde yeniden İYE geçirmeleri kaçınılmaz olacaktır. Pelvik taban fizyoterapistlerinin değerlendirmesi sonrasında pelvik taban kasların artmış bir kas kasılmasının varlığında sağlıklı işemeyi sağlayan kaslar yeniden eğitilerek tedavi edilmelidir.

Yenidoğanlarda, bebeklerde ve çocuklarda görülen idrar yolu enfeksiyonları (İYE) birbirinden farklı şikayetlerle seyredebilmektedir. Bebeklerde en sık görülen şikayetler, emmeme, kusma, halsizlik, ateş, idrar rengi ve kokusunda değişiklik gibi semptomlardır. Yenidoğan popülasyonunda karşılaşılan İYE şikayetleri arasında akranlarına göre büyüme yavaşlığı veya geriliği, sarılık ve aşırı hassaslık/uyarılma görülebilmektedir. Bu şikayetlere ateş eşlik edebileceği gibi ateş olmaksızın da İYE seyredebilmektedir. Çocukluk çağında görülen İYE, çocuk kliniklerine başvuran çocukların %4,1-7,5’unda ateşin ana nedenidir. İki yaşından büyük çocuklarda sık idrara çıkma ve idrara çıkmadaki aciliyet hissi, gündüz ve/veya gece idrar kaçırma, idrar yapma sırasında ağrı, acı ve yanma hissinde, böbreklerin yer aldığı bel bölgesinde ve mesanenin yer aldığı karın bölgesindeki ağrı şikayetlerinde mutlaka İYE varlığı şüphesi ile çocuk ürolojisi hekimi tarafından değerlendirilmelidir.

İdrar yolu enfeksiyonları çocuk üroloji hekimleri tarafından detaylıca değerlendirilmesi gerekenken bir sağlık problemidir. Detaylı hikâye ve fizik muayene değerlendirmede önemli bir yer tutmaktadır. Detaylı hikâye alımında tıbbi geçmiş (kullanılan ilaçlar, geçirilen cerrahiler, ilişkili sağlık problemleri, aile öyküsü vs.), idrar yollarındaki olası anatomik problemler, kabızlık ve eşlik eden diğer mesane ve işeme problemleri sorgulanmalıdır. Fizik muayenede boğazın, lenf düğümlerinin, karın ve böbreklerin yer aldığı bölgeler değerlendirilerek vücut ağırlığı ve vücut sıcaklık ölçümleri yapılmalıdır.

• İdrar tahlili ve idrar kültürü olası bir idrar yolu enfeksiyonu şüphesi duyulur ise idrar tahlili ve kültürü hekiminiz tarafından istenilerek değerlendirmeye alınabilir. Doğru doğru ve güvenilir test sonuçları elde etmek için tahlil sonucunun dışarıdan mikropların ve maddelerin bulaşmadan (kontaminasyon olmadan) verilmesi oldukça önemlidir. Doğru idrar tahlili verme talimatları için UroKids® aile bilgilendirme kartlarını ziyaret edebilirsiniz.
• Kan tahlili enfeksiyonların değerlendirilmesi, metabolik bozukların araştırılması, hormonal dengesizliklerin kontrolü, böbrek fonksiyonlarının tespiti amacıyla çocuk ürolojisi uzmanı tarafından istenebilir.
• Böbrek ve mesane ultrasonografisi uygulanması klinik şartlarında oldukça kolay ve pratik bir görüntüleme tekniği olup böbreklerdeki büyümenin (hidronefroz) olup olmadığı bunun yanı sıra anatomik değişikliklerin (örneğin kistik yapılar) olup olmadığı konusunda hekime bilgi verir. Aynı zamanda mesanede işeme sonrasında kalan idrarın ve mesane duvar kalınlığının tespit edilmesinde de kullanılmakta olup rektumda kabızlığı düşündürecek dışkı kitlesinin varlığının tespit edilmesinde de kullanılmaktadır.
• Dimerkaptosüksinik Asit (DMSA) Sintigrafisi böbreklerin yapısını ve fonksiyonunu değerlendirmek için kullanılan bir nükleer tıp testidir. Testin amacı böbreklerin anatomik yapısını ve fonksiyonunu değerlendirmek, böbreklerin doğuştan gelen anomaliler veya diğer patolojik durumlar açısından değerlendirilmesidir. DMSA ile böbreklerin işeyişte bir problem olup olmadığı ve çeşitli hastalıklardan etkilenip etkilenmediğini belirlenmesi için teşhiste ve yönetimde hekimlere güvenilir bilgiler sağlamaktadır.
• Voiding Cystourethrogram (VCUG) idrar yollarının ve mesanenin röntgen görüntülerini alarak idrarın mesaneden idrarın boşaltılmasından sorumlu idrar kanalından (üretrera) nasıl geçtiğini değerlendirmek amacıyla yapılan bir testtir. Bu test idrar yolu enfeksiyonlarına neden olan işeme disfonksiyonlarında kullanılan bir değerlendirme yöntemidir. Böbrek reflüsünün (VUR) tespitinde altın standart inceleme yöntemidir.
• İşeme testi (idrar akış testi / üroflowmetri) mesanenin boşaltımı hakkında hekimlere bilgi veren uygulanması çok basit ve kolay bir diğer yöntemdir. İşeme testi çocukların sıkışıklık hissiyatı geldiğinde özel sensörlü klozet görünümü bilgisayar sistemli bir kabın içerisinde tuvaletini yaparak gerçekleştirilmektedir. İşlem sırasında vücudun içerisine giren herhangi bir tıbbi ekipman olmayıp, ağrısız, acısız ve genellikle çocuklar tarafından oldukça eğlenceli olarak değerlendirilen bir testtir.
• Mesane günlüğü (2 günlük işeme günlüğü), idrar yolu enfeksiyonu geçiren çocukların tuvalet alışkanlıklarının değerlendirilmesinde ilgili sağlık uzmanlarına detaylı bilgi veren çok önemli bir değerlendirme ölçeğidir. Çocuğun günde kaç defa idrara gittiğini, her gidişte ne kadar idrar yaptığı (cc veya ml), eşlik eden gündüz idrar kaçırma problemi var ise kaç defa kaçırdığı ve içtiği sıvının türü ve miktarını hakkında bilgi vermektedir. Tek başına dolduramayan çocukların ebeveyn eşlikli doldurması önerilmektedir. Günlük doldurulurken çocuğa karışılmadan istediği miktarda sıvı tüketmesine ve tuvalete gitmesine izin verilerek en doğal şekilde bilgi toplanmasına özen gösterilmektedir. UroKids® ‘e ait 2 günlük mesane günlüğüne tıklayarak ulaşabilirsiniz.
• Bağırsak günlüğü (7 günlük dışkılama günlüğü), çocukta kabızlık şüphesinin varlığında bir hafta boyunca dışkılama saatinin tutulduğu ve dışkının şeklinin nasıl olduğunun kayıt altına alındığı çocuklar tarafından genellikle eğlenceli olarak tanımlanan bir test olup çocuğun bağırsak hareketliliği hakkında ilgili sağlık uzmanlarına detaylı bilgi veren bir günlüktür. Şayet çocuğun dışkı kaçırma şikâyeti de var ise günlükte ilgili bölüme not düşülerek kayıt tutulmalıdır. UroKids® ‘e ait 7 günlük bağırsak günlüğüne tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Pediatrik üroloji uzmanları çocuğun yaşına, şikayetlerine ve klinik durumuna bağlı olarak uygun testleri belirleyerek sonuçlarının değerlendirir en iyi tedavi yaklaşımını planlar.

İdrar yolu enfeksiyonu tespit edildiğinde tabi ki öncelikle uygun antibiyotiklerle tedavi edilmeli ardından ise altta yatan neden tespit edilerek, o hastalığa yönelik kalıcı tedavi uygulanmalıdır.  

• Üroterapi Eğitimi (Sağlıklı Mesane & Bağırsak Eğitimi) çocukta ve ailede davranış değişikliklerini hedefleyen alanında uzman fizyoterapistler tarafından verilen bir eğitimdir. Eğitimin içeriğinde doğru tuvalet postürü, sağlıklı yeme-içme davranışları, yaşına uygun sıvı tüketimi, mesane ve bağırsağın sağlıklı boşaltım teknikleri, işeme saatlerinin belirlenmesi (zamanlı işeme) vb. alışkanlıkların uygulamalı anlatımı gösterilmektedir. Eğitimlerin içeriği her çocuğun şikâyeti ve ihtiyacına göre farklılık göstermektedir.
• İlaç Tedavileri çoğunlukla bakteriyel kökenli olan idrar yolu enfeksiyonlarının nedeni çocuk ürolojisi hekimi tarafından tespit edildikten sonra vücuttaki enfeksiyonun giderilmesi amacıyla hekim tarafından reçete edilen antibiyotik tedavisi ile yönetilmektedir. Antibiyotik kullanımı, enfeksiyonun türüne ve şiddetine göre çocuktan çocuğa değişkenlik gösterebilmektedir. İlaç tedavileri ilgili branş hekimi tarafından belirlenerek hastanın şikayetlerinin takibi ile yapılması önemlidir. Unutulmamalıdır ki antibiyotiklerin gereksiz yere kullanımı antibiyotik direncine yol açabilir. Bu nedenle, sadece doktor reçetesi ile ve önerilen dozajda kullanılmalıdır.
• Pelvik Taban Kas Rehabilitasyonu pelvik taban kasları olarak adlandırılan halk arasında leğen kemiği olarak bilinen pelvisin iç kısmında bulunan işeme ve dışkılamadan sorumlu kasların yeniden eğitilmesini sağlayan alanında uzman pelvik taban fizyoterapistlerince uygulanan bir yöntemdir. Belirli nedenlere bağlı olarak işleyişi bozulan pelvik taban kaslarına verilen eğitimler sayesinde çocukların sağlıklı bir şekilde idrar yapabilmeleri sağlanmaktadır. Böylece işeme sonrasında mesanede idrar kalmayarak olası idrar yolu enfeksiyonlarının önüne geçilebilmektedir.  Pelvik taban rehabilitasyonundaki temel hedef çocukların işeme sırasında pelvik taban kaslarını gevşetebilme yeteneklerinin arttırılması olup bu kasların işeme açısından eğitilmesidir. Pelvik taban rehabilitasyonu içerisinde masaj teknikleri, diyafram solunum eğitimi, biofeedback eşlikli pelvik taban kas egzersizleri, stabilizasyon egzersizleri, nöromodülasyon teknikleri vb. uygulamalar yer almakta olup. Alanında uzman fizyoterapistler eşliğinde pelvik taban kas rehabilitasyonu uygulanmaktadır.

İdrar yolu enfeksiyonlarının (İYE) tedavisi ertelenmemesi gereken ve ilerleyen süreçlerde ciddi sağlık problemlerine neden olabilecek riskli bir durumdur. Tedavi edilmeyen veya tedavisi geciktirilen İYE’ler çocukların böbreklerinde gelişimsel problemlere neden olabilir ve kalıcı hasarlara neden olabilmektedir. Tedavi sürecini başlatmak potansiyel eşlik edebilecek sağlık risklerini en aza indirmek için önemlidir.